Upadek i odrodzenie albańskiego VVS

Najszybszym myśliwcem albańskiego lotnictwa wojskowego był dwumasowy chiński myśliwiec F-7A, będący kopią rosyjskiego MiG-21F-13 (zakupiono 12 takich maszyn).

Niegdyś stosunkowo duże albańskie siły powietrzne przeszły w ciągu ostatniej dekady poważną modernizację, połączoną ze znaczną redukcją. Era odrzutowego lotnictwa bojowego, wyposażonego głównie w chińskie kopie radzieckich samolotów, dobiegła końca. Obecnie albańskie siły powietrzne obsługują tylko helikoptery.

Albańskie Siły Powietrzne powstały 24 kwietnia 1951 r., A ich pierwsza baza lotnicza powstała na lotnisku w Tiranie. ZSRR dostarczył 12 myśliwców Jak-9 (w tym 11 jednomiejscowych bojowych Jak-9P i 1 dwumiejscowy szkolno-bojowy Jak-9V) oraz 4 samoloty łączności Po-2. W Jugosławii przeprowadzono szkolenie personelu. W 1952 roku do służby wprowadzono 4 samoloty szkoleniowe Jak-18 i 4 samoloty szkoleniowe Jak-11. W 1953 roku dodano do nich 6 samolotów szkolno-treningowych Jak-18A z podwoziem z napędem na przednie koła. W 1959 roku przyjęto do służby 12 kolejnych maszyn tego typu.

Pierwsze myśliwce zostały dostarczone do Albanii w okresie styczeń-kwiecień 1955 roku z ZSRR i posiadały 26 samolotów bojowych MiG-15 bis oraz 4 samoloty szkolno-bojowe UTI MiG-15. Osiem kolejnych samolotów UTI MiG-15 w 1956 roku otrzymano z Centralnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (4 US-102) i ChRL (4 FT-2).

W 1962 roku Siły Powietrzne Albanii otrzymały z Chin osiem myśliwców F-8, które były licencjonowaną kopią radzieckich myśliwców MiG-5F. Wyróżniały się silnikiem wyposażonym w dopalacz.

W 1957 roku z ZSRR dostarczono samolot transportowy Ił-14M, dwa lub trzy lekkie śmigłowce wielozadaniowe Mi-1 i cztery średnie śmigłowce transportowe Mi-4, które stanowiły trzon lotnictwa transportowego. Były to również pierwsze śmigłowce w albańskich siłach powietrznych. W tym samym roku dostarczono bombowiec odrzutowy Ił-28, który służył jako holownik do celów powietrznych.

W 1971 roku do służby weszły jeszcze trzy samoloty transportowe Ił-3 (m.in. Ił-14M i Ił-14P z NRD oraz Ił-14T z Egiptu). Wszystkie maszyny tego typu były skoncentrowane na lotnisku Rinas. Był też bombowiec docelowy i holownik Ił-14.

W 1959 roku Albania otrzymała 12 naddźwiękowych myśliwców przechwytujących MiG-19PM wyposażonych w celownik radarowy RP-2U i uzbrojonych w cztery kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze RS-2US. Były to ostatnie samoloty dostarczone z ZSRR, gdyż wkrótce potem albański przywódca Enver Hodża zerwał współpracę między obydwoma krajami z powodów ideologicznych.

Po zerwaniu kontaktów z ZSRR Albania zacieśniła współpracę z ChRL, w ramach której rozpoczął się w tym kraju zakup broni i sprzętu wojskowego. W 1962 roku otrzymano od chińskiego przemysłu 20 samolotów szkolno-treningowych Nanchang PT-6, które były chińskimi kopiami radzieckiego samolotu Jak-18A. W tym samym roku Chiny dostarczyły 12 myśliwców Shenyang F-5, tj. Myśliwce MiG-17F produkowane na licencji radzieckiej. Wraz z nimi otrzymano jeszcze 8 samolotów szkolno-bojowych FT-2.

W 1962 roku powołano Wyższą Szkołę Sił Powietrznych, która została wyposażona w 20 samolotów szkolenia podstawowego PT-6, 12 samolotów szkolno-bojowych UTI MiG-15 wycofanych z jednostek wysuniętych oraz 12 samolotów bojowych MiG-15bis pozyskanych w ten sam sposób. . W ich miejsce w pierwszej linii do służby trafiło 12 myśliwców F-5 i 8 samolotów szkolno-bojowych FT-2, sprowadzonych w tym samym czasie z ChRL. Zostały one podzielone na dwa eskadry lotnicze, które stacjonowały na lotnisku Valona (eskadra samolotów tłokowych – PT-6 oraz eskadra samolotów odrzutowych – MiG-15 bis i UTI MiG-15).

Kolejna chińska dostawa lotnicza została przeprowadzona w 13-5 dla 2 wielozadaniowych lekkich samolotów Harbin Y-1963, licencjonowanej kopii radzieckiego samolotu An-1964. Nowe maszyny zostały rozmieszczone na lotnisku w Tiranie.

W 1965 roku do ChRL przekazano dwanaście myśliwców przechwytujących MiG-19PM. W zamian można było zakupić dużą ilość myśliwców Shenyang F-6, które z kolei były chińską kopią radzieckiego myśliwca MiG-19S, ale bez celownika radarowego i kierowanych pocisków powietrze-powietrze. W latach 1966-1971 zakupiono 66 myśliwców F-6, w tym cztery egzemplarze przystosowane do rozpoznania fotograficznego, w które wyposażono sześć eskadr odrzutowych samolotów bojowych. Następnie otrzymano kolejny taki myśliwiec w ramach rekompensaty za próbkę utraconą z przyczyn technicznych w 1972 roku z winy producenta wadliwej amunicji armatniej. Wraz z nimi zakupiono 6 samolotów szkolno-bojowych FT-5 (dostawy dokonano w 1972 roku), które były połączeniem myśliwca F-5 z dwumiejscowym kokpitem szkolno-bojowego samolotu FT-2. W tym samym czasie zakupiono również jeden bombowiec Harbin H-5, który był kopią bombowca Ił-28, aby zastąpić maszynę tego typu, nabytą piętnaście lat wcześniej.

Ekspansja lotnictwa odrzutowców bojowych albańskich sił powietrznych została zakończona w połowie lat 12. Jako ostatnie do zakupu trafiło 7 myśliwców naddźwiękowych Chengdu F-1972A (dostarczono 21), stworzonych na bazie radzieckiego myśliwca MiG-13F-2 i uzbrojonych w dwa kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze PL-3. Były one kopią radzieckiego pocisku samonaprowadzającego na podczerwień RS-9S, który z kolei wzorowany był na amerykańskim pocisku AIM-XNUMXB Sidewinder.

Albańskie lotnictwo wojskowe osiągnęło status dziewięciu dywizjonów odrzutowych samolotów bojowych, składających się z trzech pułków lotniczych. Pułk stacjonujący w bazie Lezha miał eskadrę F-7A i dwie eskadry F-6, pułk stacjonujący na lotnisku w Kucowie miał dwie eskadry F-6 i eskadrę F-5, pułk Rinas składał się z dwóch eskadr F-6 i eskadra MiG-ów -15 bis.

F-6 (MiG-19S) były najliczniejszymi myśliwcami naddźwiękowymi w Albanii, ale przed ich wejściem do służby w 1959 roku sprowadzono z ZSRR 12 myśliwców MiG-19PM, które w 1965 roku przewieziono do ChRL w celu skopiowania.

W 1967 roku oprócz dostarczonych z ZSRR śmigłowców transportowych Mi-4 Albania zakupiła z ChRL 30 śmigłowców Harbin Z-5, które były chińską kopią Mi-4 (były na uzbrojeniu trzech eskadr Sił Powietrznych) . pułk stacjonuje w bazie Fark). Ostatni lot tych maszyn odbył się 26 listopada 2003 roku, po czym następnego dnia zostały one oficjalnie wycofane z eksploatacji. Trzy z nich były przez pewien czas utrzymywane w zdatności do lotu jako rezerwa.

W połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku Siły Powietrzne Albanii osiągnęły maksymalny stan dywizjonów wyposażonych w samoloty odrzutowe (1 x F-7A, 6 x F-6, 1 x F-5 i 1 x MiG-15 bis ). ).

Koniec XX wieku doprowadził do pogorszenia stosunków albańsko-chińskich i od tego momentu albańskie siły powietrzne zaczęły zmagać się z narastającymi problemami, starając się utrzymać sprawność techniczną swoich samolotów na odpowiednim poziomie. Ze względu na pogarszającą się sytuację ekonomiczną kraju w latach XNUMX-tych i związane z tym ograniczone wydatki na zbrojenia, sytuacja jeszcze bardziej się skomplikowała.

W 1992 roku wybrano nowy demokratyczny rząd, kończący erę komunizmu w Albanii. Nie poprawiło to jednak sytuacji Sił Powietrznych, które przetrwały jeszcze trudniejsze czasy, zwłaszcza gdy załamał się albański system bankowy w 1997 roku. Podczas powstania, które nastąpiło, znaczna część wyposażenia i obiektów albańskich sił powietrznych została zniszczona lub uszkodzona. Przyszłość była ponura. Aby albańskie lotnictwo wojskowe mogło przetrwać, musiało zostać znacznie zredukowane i zmodernizowane.

W 2002 roku Siły Powietrzne Albanii uruchomiły program Forces Objective 2010 (kierunki rozwoju do 2010 roku), w ramach którego miała zostać przeprowadzona głęboka reorganizacja podległych jednostek. Liczebność personelu miała zostać zmniejszona z 3500 oficerów i żołnierzy do około 1600 osób. Siły Powietrzne miały wycofać z eksploatacji wszystkie samoloty bojowe, które miały być teraz składowane w Gyader, Kucov i Rinas, w nadziei na znalezienie dla nich nabywcy. Albańskie lotnictwo wojskowe wykonało swój ostatni lot odrzutowcem w grudniu 2005 roku, kończąc 50-letnią erę odrzutowców bojowych.

Do sprzedaży wystawiono 153 samoloty, w tym: 11 MiG-15bis, 13 UTI MiG-15, 11 F-5, 65 F-6, 10 F-7A, 1 H-5, 31 Z-5, 3 Y-5 i 8 PT-6. Wyjątkiem była konserwacja 6 samolotów szkolno-treningowych FT-5 i 8 szkolno-treningowych samolotów tłokowych PT-6 w stanie postojowym. Miały one służyć przywróceniu lotnictwa bojowego odrzutowego, gdy tylko poprawi się sytuacja finansowa kraju. Miało to nastąpić po 2010 roku. pozyskanie 26 tureckich myśliwców F-5-2000, co miało być wstępem do pozyskania przyszłych myśliwców F-16. W przypadku myśliwców F-7A perspektywa sprzedaży wydawała się bardzo realna, ponieważ maszyny te miały w zasadzie mały czas lotu do 400 godzin. W służbie pozostały tylko cztery wielofunkcyjne lekkie Y-5 i cztery szkoleniowe PT-6.

Jeszcze przed ogłoszeniem programu restrukturyzacji Albania wykorzystywała niewielką liczbę stosunkowo nowych śmigłowców. W 1991 roku zakupiono ze Stanów Zjednoczonych śmigłowiec Bell 222UT, który służył do transportu ważnych osobistości. Niestety, zginął w wypadku 16 lipca 2006 r., w którym zginęło sześć osób, wszyscy na pokładzie. Również w 1991 roku Francja przekazała Albanii trzy helikoptery Aerospatiale AS.350B Ecureuil. Obecnie wykorzystywane są przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych do patrolowania granic i transportu sił specjalnych. W 1995 roku Ministerstwo Zdrowia zakupiło ze Szwajcarii cztery używane helikoptery sanitarne Aerospatiale SA.319B Alouette III na potrzeby pogotowia ratunkowego (1995 - 1 i 1996 - 3). W 1999 roku dostarczono średni śmigłowiec transportowy Mi-8 (prawdopodobnie otrzymany z Ukrainy?), obecnie używany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych do tych samych celów co AS.350B.

Modernizacja albańskich sił powietrznych była postrzegana jako ważny krok w kierunku dostosowania albańskich sił zbrojnych do standardów NATO. W kolejnych latach zarówno Niemcy, jak i Włochy przekazały Albanii kilka nowoczesnych śmigłowców w celu wsparcia ambitnego programu modernizacyjnego. Nowe maszyny są wykorzystywane do różnych celów, w tym do transportu towarów i ludzi, poszukiwań i ratownictwa, pomocy w przypadku katastrof, lotów terenowych, edukacji i szkolenia załóg śmigłowców.

Włochy zgodziły się na nieodpłatne przekazanie czternastu śmigłowców używanych wcześniej przez włoską armię, w tym 7 średnich śmigłowców transportowych Agusta-Bell AB.205A-1 i 7 lekkich śmigłowców wielozadaniowych AB.206C-1. Pierwszy z ostatnich przybył do Albanii w kwietniu 2002 roku. Ostatnie trzy egzemplarze dotarły do ​​Albanii w listopadzie 2003 roku, co umożliwiło spisanie na straty mocno wysłużonych śmigłowców Z-5. W kwietniu 2004 roku dołączyły do ​​nich pierwsze trzy AB.205A-1. W kwietniu 2007 roku Włochy dostarczyły również helikopter Agusta A.109C VIP (w miejsce zaginionego Bell 222UT).

12 kwietnia 2006 r. rządy Albanii i Niemiec podpisały kontrakt o wartości 10 mln euro na dostawę 12 lekkich wielozadaniowych śmigłowców Bo-105M, używanych wcześniej przez armię niemiecką. Następnie wszystkie dwanaście zostało zmodernizowanych przez fabrykę Eurocopter w Donauwörth i doprowadzonych do standardowej wersji Bo-105E4. Pierwszy zmodernizowany Bo-105E4 został dostarczony do albańskich sił powietrznych w marcu 2007 roku. W sumie Siły Powietrzne Albanii otrzymały sześć śmigłowców Bo-105E4, cztery kolejne trafiły do ​​Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a dwa ostatnie do Ministerstwa Zdrowia. .

18 grudnia 2009 r. podpisano kontrakt o wartości 78,6 mln euro z firmą Eurocopter na dostawę pięciu średnich śmigłowców transportowych AS.532AL Cougar w celu zwiększenia zdolności operacyjnych pułku śmigłowców. Dwa z nich były przeznaczone do transportu żołnierzy, jeden do ratownictwa bojowego, jeden do ewakuacji medycznej i jeden do transportu VIP-ów. Ten ostatni miał zostać dostarczony jako pierwszy, ale rozbił się 25 lipca 2012 r., Zabijając sześciu pracowników Eurocoptera na pokładzie. Cztery pozostałe helikoptery zostały dostarczone. Pierwszy z nich, w wersji bojowo-ratowniczej, został przekazany 3 grudnia 2012 roku. Ostatni, drugi pojazd do transportu żołnierzy został zmontowany 7 listopada 2014 roku.

Zamiast zakupu kolejnego śmigłowca AS.532AL Cougar w celu wymiany rozbitego egzemplarza do transportu VIP-ów, albańskie Ministerstwo Obrony zamówiło w firmie Eurocopter dwa wielozadaniowe lekkie śmigłowce EU-145 (wcześniej – 14 lipca 2012 r. – pierwsza tego typu maszyna został zakupiony w wersji do przewozu VIP-ów). Zostały skonfigurowane do misji poszukiwawczo-ratowniczych i ratowniczych i zostały zainaugurowane 31 października 2015 r.

Wielkim wydarzeniem w historii albańskiego lotnictwa było zwodowanie śmigłowców AS.532AL Cougar (na zdjęciu jedna z tych maszyn podczas lotu dostawczego do użytkownika). Zdjęcie Eurocoptera

Albański Pułk Śmigłowcowy Sił Powietrznych stacjonuje w Bazie Farka i posiada obecnie 22 śmigłowce, w tym: 4 AS.532AL, 3 AB.205A-1, 6 Bo-105E4, 3 EC-145, 5 AB.206C-1 i 1 A 109. Stworzenie eskadry śmigłowców bojowych złożonej z 12 śmigłowców było przez pewien czas ważną częścią planów albańskiego lotnictwa wojskowego, jednak obecnie zadanie to nie jest traktowane jako priorytetowe. W szczególności rozważane jest pozyskanie lekkich śmigłowców MD.500 uzbrojonych w przeciwpancerne pociski rakietowe TOW.

W 2002 roku przy pomocy Turcji rozpoczęto modernizację bazy lotniczej Kucowa, w wyniku której otrzymała ona nową wieżę kontrolną, wyremontowany i wzmocniony pas startowy oraz drogi kołowania. Pozwala na otrzymanie nawet tak ciężkich samolotów transportowych jak C-17A Globemaster III i Ił-76MD. W tym samym czasie cztery wielozadaniowe lekkie samoloty Y-5 zostały poddane przeglądowi w zakładach naprawy samolotów znajdujących się na terenie bazy w Kucowie, pierwszy naprawiony samolot Y-5 dostarczono w 2006 roku. Pozwoliły one albańskiemu lotnictwu wojskowemu służyć zwyczaje związane z eksploatacją statków powietrznych, a ponadto maszyny te wykonywały typowe zadania transportowe i komunikacyjne. Miało to w przyszłości zapewnić sprawną obsługę zakupionych nowych transportów, jednak w 2011 roku zdecydowano się zatrzymać samoloty Y-5, odkładając na pewien czas zakup transportów. W międzyczasie rozważano zakup trzech włoskich samolotów transportowych G.222.

W latach 2002-2005 Włochy przekazały Albańskim Siłom Powietrznym czternaście śmigłowców, w tym siedem lekkich wielozadaniowych AB.206C-1 (na zdjęciu) i siedem średnich transportowych AB.205A-2.

Obecnie albańskie lotnictwo jest tylko cieniem byłego albańskiego lotnictwa wojskowego. Siły Powietrzne, utworzone z wielką pomocą ZSRR, a następnie rozwijane we współpracy z ChRL, stały się znaczącą siłą bojową. Jednak obecnie zostały one znacznie zredukowane, cała flota wycofanych z eksploatacji samolotów bojowych została ostatecznie rozebrana na złom. Jest mało prawdopodobne, że albańskie siły powietrzne kupią więcej samolotów bojowych w dającej się przewidzieć najbliższej przyszłości. Dostępny budżet pozwala jedynie na konserwację części śmigłowcowej. 1 kwietnia 2009 roku Albania została członkiem NATO, realizując swój strategiczny cel zwiększenia poczucia bezpieczeństwa.

Od czasu przystąpienia do NATO albańskie misje nadzoru powietrznego były wykonywane przez włoskie siły powietrzne Eurofighter Typhoons na przemian z myśliwcami F-16 greckich sił powietrznych. Misje obserwacyjne rozpoczęły się 16 lipca 2009 roku.

Od podstaw powinien powstać także albański naziemny system obrony powietrznej, który w przeszłości był wyposażony w systemy rakietowe średniego zasięgu HQ-2 (kopia radzieckiego systemu przeciwlotniczego SA-75M Dina), HN-5 MANPADY (kopia radzieckiego przeciwlotniczego systemu rakietowego Strela-2M), przyjętego do służby w latach 37.) oraz 2-mm armaty przeciwlotnicze. Początkowo zakupiono 75 oryginalnych radzieckich baterii SA-1959M „Dźwina”, które otrzymano z ZSRR w 12, w tym baterię szkolną i baterię bojową. Kolejne 2 baterie HQ-XNUMX otrzymano z ChRL w latach XNUMX. Zostali zorganizowani w brygadę rakiet przeciwlotniczych.

Planowana jest również wymiana przestarzałych sowieckich i chińskich radarów kontroli przestrzeni powietrznej na nowocześniejszy sprzęt zachodni. Nabycie takich radarów przeprowadzono w szczególności z firmą Lockheed Martin.

Obrazy Seana Wilsona/Prime

Współpraca: Jerzy Gruschinsky

Tłumaczenie: Michał Fischer