Językoznawstwo, czyli „Wieheister” Michała Rusinka.

Michał Rusinek nigdy nie przestaje mnie zadziwiać. Przechodząc do kolejnych jego książek dla dzieci, w których porusza różne kwestie związane z językiem, nie mogę pominąć ogromnej pracy, jaką musiał wykonać, aby znaleźć i przestudiować wszystkie słowa, które omawia i analizuje z różnych punktów widzenia. Poza tym to bardzo dobra lektura!

Ewa Swierżewska

Klątwy i regionalizmy

W książce "Jak przeklinać. Przewodnik dla dzieci(Wydawnictwo Znak, 2008) autor bardzo dowcipnie i ciekawie zajmował się klątwami używanymi przez dzieci, dla każdego - młodszych i starszych czytelników. Najpierw zebrał je od czytelników, a następnie na ich podstawie stworzył poetycką informatorkę.

Ten, kto sięga po książkę pt.Od Mikmaka do Zazuli…(Wydawnictwo Bezdroża, 2020). Michał Rusinek ze swoją zwykłą ciekawością, ale i humorem obserwuje różne regionalizmy i próbuje je rozszyfrować za pomocą krótkich wierszy i opisów.

Retoryka i historia

Pozycja "O czym mówisz?! Magia słów czy retoryka dla dzieci”, stworzony we współpracy z dr hab. Aneta Zalazińska z Uniwersytetu Jagiellońskiego uczy młodych czytelników, jak przekonać rozmówców, jak przezwyciężyć tremę i stres związany z wystąpieniami publicznymi.

W swojej najnowszej książce pt.Wihajster, przewodnik po zapożyczeniach„(wyd. Znak, 2020) autor po prostu bombarduje młodego (ale też znacznie starszego) czytelnika przykładami słów, które „wyłapaliśmy” z innych języków.

– Myślę, że nie tylko dzieci powinny wiedzieć, skąd pochodzą słowa, których używamy. Wiem to z własnego doświadczenia, bo praca nad Wieheisterem wiele mnie nauczyła. Patrząc na język, uzyskujemy dokładniejszy obraz naszej kultury i cywilizacji, którą ona reprezentuje” – mówi Michał Rusinek. – Zagłębiając się w historię słowa, zaglądamy też w historię Polski, która kiedyś była wielonarodowa i wielokulturowa. A miała różne kontakty z innymi kulturami: czasem wojownicze, czasem komercyjne, czasem po prostu sąsiedzkie – wyjaśnia. – Możemy też wyciągnąć wnioski na temat tego, skąd wzięła się cywilizacja, kultura i kuchnia. To może być początek ciekawej rozmowy.

Razem jako zespół

Wieheister to jedna z tych książek, które już na pierwszy rzut oka pokazują, że nie tylko praca nad nią wymaga czasu, ale także wielu badań, a nawet zaangażowania innych osób, które specjalizują się w danym temacie.

– Pisząc tę ​​książkę, poprosiłem prof. – mówi autorce Izabela Winiarska-Gorska, znakomita historyk języka z Uniwersytetu Warszawskiego. – Na moją prośbę przygotowała hasła wyjaśniające pochodzenie słów z różnych kręgów tematycznych – tych, które wciąż są obecne w języku i nazwach przedmiotów, z którymi mogą się stykać współczesne dzieci – wyjaśnia. - Dużo o tym rozmawialiśmy, profesor sprawdził etymologię w wielu źródłach. Prace trwały kilka miesięcy. Nie mówiąc już o ilustracjach. Moja siostra Joanna Rusinek miała dodatkowe trudne zadanie: warstwa humorystyczna, tak ważna w książkach dla dzieci, jest w tej książce tylko na obrazkach. Bo tekst właściwie zawiera same slogany – dodaje Rusinek.

Hasła

Szczerze mówiąc, tutaj nie do końca zgadzam się z autorem. Tak, ilustracje odgrywają w Wieheister bardzo ważną rolę - są zabawne, przyciągają i przykuwają wzrok, ale jest też sporo humoru w krótkich opisach, w doborze haseł i powiązaniu ich z poszczególnymi działami. Bo gdzie w kategorii „Świat”: „Khusarz” i „Ułan”?

Mam nieodparte wrażenie, że autorzy tej książki świetnie się bawili wybierając, a następnie opisując poszczególne artykuły. Widać to na każdej stronie, zwłaszcza tam, gdzie autor nie ograniczył się do krótkiego wyjaśnienia, ale pozwolił sobie na nieco szerszy opis, jak np. w przypadku zegarków:

Zegar - przyszedł do nas z języka niemieckiego, w którym zegar ścienny nazywa się Seiger; w przeszłości słowo to nazywano wodą lub klepsydrą lub klepsydrą od czasownika sihen oznaczającego „dren”, „filtr”. W przeszłości zegarki robiono „ka[-kap”, potem „tic-tac”, a dziś są w większości ciche.

– Moje ulubione słowo dzisiaj to wihajster. Bardzo lubię improwizowane słowa, które pojawiają się, gdy nie znamy słowa lub je zapominamy – wyjaśnia. Ten jest szczególny, ponieważ pochodzi od niemieckiego pytania: „wie heiss er?”, czyli „jak to się nazywa?”. Na pytanie, co to jest wihaister, zwykle odpowiadam, że to dink, który służy do tagowania. Ewentualnie sztuczka.

Zabrał od nas

Michał Rusinek postanowił wprowadzić do języka polskiego nie tylko słowa zapożyczone z języków obcych, ale także odwrotnie - te, które przeszły od nas do innych języków. Jak się okazało, ich prawidłowe udokumentowanie okazało się trudnym zadaniem.

– Bardzo zależało mi na tym, żeby w książce znalazły się polskie słowa, czyli polskie słowa zapożyczone z innych języków – przyznaje autorka. – Niestety nie ma ich zbyt wiele i znalezienie ich wymagało sporo pracy. A jeśli są, to początkowo nie są Polakami (język polski był tylko przekaźnikiem do innych języków) – wyjaśnia. Tak było na przykład z ogórkiem, który został zapożyczony z języków germańskich i skandynawskich, ale pierwotnie pochodzi z języka greckiego (augoros oznacza zielony, niedojrzały).

Wszystkie książki Michała Rusinka, czy to o języku, wśród których najbardziej lubię ostatnio Wieheistera, czy też o innych tematach, zasługują na uwagę zarówno starszych, jak i młodszych osób. Połączenie w nich wiedzy, erudycji i humoru to naprawdę prawdziwa sztuka, a autorowi za każdym razem udaje się bardzo dobrze.

Zdjęcie na okładce: Edita Dufay

A 25 października, 15 dnia, będzie można spotkać Michała Rusinka online na profilu AvtoTachkiu na Facebooku. Link do wykresu poniżej.