Kabina bez papieru?

Ekipa Leszka Teivana z autorem tekstu na lotnisku Chopina, od lewej: Łukasz Rodzewicz Cigan, Joanna Wieczorek, Kapitan Katarzyna Gojny, Leszek Teivan.

O digitalizacji papierowej dokumentacji w kokpicie – Leszek Teivan, Szefowa Procedur Lotniczych w PLL LOT wraz ze swoim zespołem opowiedziała o Joannie Vechorek, ekspertce prawa lotniczego współpracującej z Dentons.

Joanna Vechorek: Panie Leszek, w PLL LOT kieruje Pan działem procedur lotniczych i odpowiada za projekt, który można podsumować dwoma słowami: cyfryzacja kokpitu. Czy tabletki prawie całkowicie zastąpiły papier z kabiny bardzo szybko? Znak czasów czy konieczność?

będę Tejwan: Do tej pory grube, grube teczki z niezbędnymi „papierami roboczymi” do lotu, mapami, planem lotu itp. wraz z mundurem i dobrym zegarkiem były dobrze znanymi atrybutami pilota liniowego. Wszechobecne obecnie systemy informatyczne zrewolucjonizowały również dokumentację wymaganą przez załogi lotnicze. W oparciu o te potrzeby powstał system informatyczny - Electronic Flight Bag (EFB), który jest niezbędny pilotowi (tłumaczenie EFB wpisane do regulaminu to elektroniczna torba pilota). W ciągu ostatnich 15 lat systemy EFB w różnych konfiguracjach stały się wyspecjalizowanym narzędziem operacji lotniczych. System EFB może być osobistym wyposażeniem pilota, wyjmowanym z kokpitu po locie (Portable EFB, Portable EFB) lub stanowić integralną część wyposażenia pokładowego samolotu (Installed EFB, EFB Stacjonarny). W przypadku przenośnego systemu EFB najczęściej wykorzystuje się dostępny na rynku tablet, montowany w kabinie za pomocą uchwytu, który umożliwia ustawienie go w wygodnej pozycji w kabinie. Dostępne są również układy do zasilania tabletów z sieci pokładowej oraz interfejsy umożliwiające podłączenie EFB do systemów pokładowych np. w celu wykorzystania kanałów komunikacyjnych i pobierania danych do oprogramowania EFB. Doświadczenie z systemami EFB pokazuje, że do tej roli najlepiej nadają się urządzenia o przekątnej ekranu od 10 do 12 cali z systemami operacyjnymi Windows lub iOS.

Hubert Podgórski, Pierwszy Pilot Boeinga 787 Dreamliner, Przygotowanie do

rejs z EFB, ewentualnie w domu.

JW: Ta rewolucja w kokpicie została zainicjowana przez pana kapitana Krzysztofa Lenartowicza w 2012 roku i rozpoczęła się od stacjonarnego EFB na Dreamlinerze, a następnie rozprzestrzeniła się na inne floty. Jednolite wdrożenie systemu w liniach lotniczych z różnymi typami samolotów nie jest łatwe.

LT: Jasne. Dużo łatwiej mają linie lotnicze, które opierają swoją działalność tylko na jednym typie samolotu. Od 2012 roku PLL LOT eksploatuje najnowocześniejsze samoloty typu Boeing 787 Dreamliner, które od samego początku korzystają z „EFB Stacjonarnego”, tj. wbudowany na stałe w kokpit system EFB, który umożliwia korzystanie z dokumentów nawigacyjnych i dokumentacji operacyjnej w formie elektronicznej. Początek. Około 5 lat temu rozpoczęto projekt rozszerzenia EFB na pozostałe floty: Boeing 737, Dash 8 - Q400 oraz Embraer 170 i 190. Ten typ systemu, w przeciwieństwie do „EFB Stacjonarny” w samolotach Dreamliner, to „EFB”. Portable”, gdzie nośnikiem wszystkich danych nawigacyjnych i operacyjnych jest tablet. Rozwiązaniem było przypisanie tabletu do każdego pilota („EFB Tablet Pilot Attached”). Rozwiązanie ma na celu zapewnienie komunikacji między pilotem a firmą, dostarczenie załogom dokumentacji korporacyjnej i szkoleniowej, a przede wszystkim dostarczenie wszelkiej dokumentacji nawigacyjnej i operacyjnej niezbędnej do wykonania lotu.

JWO: Tablety muszą oczywiście spełniać wymagania certyfikacji EASA/FAA dotyczące użytkowania w kokpicie. Kiedy rozpocząłeś certyfikację EFB Portable?

LT: W 2018 roku LOT rozpoczął proces certyfikacji przenośnego systemu EFB we wszystkich flotach. W wyniku procesu certyfikacji i kilku przeglądów przez Urząd Lotnictwa Cywilnego, system EFB Portable został dopuszczony do eksploatacji w następujących obszarach:

• • sprzęt (tablety i atestowane uchwyty na tablety z zasilaczem i modemami GSM na stałe w kokpicie):
  • za korzystanie z systemu nawigacyjnego, który zapewnia wszystkie mapy tras, podejść i lotnisk do lotu, w tym wszelkie informacje niezbędne do operacji lotniczych. W 2019 roku rozpoczęło się wdrażanie i certyfikacja aplikacji Flightman, mającej na celu dostarczenie pełnej informacji meldunkowej załogi lotniczej oraz dostarczenie każdemu pilotowi aktualnej dokumentacji operacyjnej.

Proces ten zakończył się w 2020 roku audytem końcowym przeprowadzonym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego, w wyniku którego LOT uzyskał prawo do korzystania z elektronicznej dokumentacji operacyjnej podczas wykonywania lotów. Obecnie LOT nie przewozi papierowej dokumentacji operacyjnej i nawigacyjnej w kokpitach, przez co w każdym kokpicie zaginęło ponad 40 kg dokumentów. Na szczególną uwagę zasługuje proces certyfikacji długoterminowej, w którym okres oceny systemu dla każdego parku wynosił sześć miesięcy. Wynikało to również ze specjalnego przeszkolenia załóg z obsługi systemu EFB Portable. Usunięcie wielu kilogramów papieru z pokładów samolotów pozwala m.in. zapewnić wymierne oszczędności w zużyciu paliwa, co przekłada się na zmniejszenie emisji CO2 oraz znaczne oszczędności finansowe dzięki zmniejszeniu masy samolotu i ekonomii skali w użytkowanej flocie.

JW: Kapitanie, wspierasz zespół Leszka Teivana we wdrożeniu EFB Portable w PLL LOT. Z pewnością wiedza zdobyta podczas studiowania inżynierii kosmicznej na Wydziale Inżynierii Energetycznej i Kosmicznej Politechniki Warszawskiej pomaga w wykonywaniu codziennych obowiązków.

Katarzyna Gojny: Tak, myślę, że to zadecydowało o wyborze mnie do tego zespołu i cieszę się, że mogę wykorzystać swoją wiedzę w praktyce. Na samolocie Embraer 170/190, którym latam jako kapitan, pilot korzysta z systemu „EFB Portable”, tj. tablet, na którym ma dostęp do danych nawigacyjnych i operacyjnych. Termin EFB (Electronic Flight Bag) oznacza system, który umożliwia przechowywanie, aktualizację, dystrybucję, prezentację i/lub przetwarzanie danych. System ten przeznaczony jest dla załóg lotniczych w zakresie wsparcia operacyjnego lub zadań wykonywanych na pokładzie statku powietrznego. Każdy z pilotów posiada firmowy tablet. W kokpicie tablice umieszczane są przez załogę w specjalnych uchwytach – po lewej tablet ma kapitan, po prawej tablet ma starszy oficer. Zanim urządzenia te pojawiły się w kokpitach samolotów, musiały przejść proces certyfikacji. Proces ten wymagał przygotowania odpowiednich procedur, testów oraz przygotowania dokumentacji operacyjnej i szkoleniowej. Również brałem czynny udział w tych testach.

JW: Kapitanie, już na etapie przygotowania załogi do lotu, tablet służy do analizy dostępnych informacji o wycieczce. Prosimy o zapoznanie czytelników z wykorzystaniem systemu EFB w operacjach lotniczych back-to-back.

KG: W ramach przygotowań do lotu w tzw. „Pokój odpraw”, czyli pomieszczenie przedlotowe, każdy pilot zobowiązany jest do aktualizacji danych na tablecie w aplikacjach, które będą wykorzystywane podczas rejsu. Jest to możliwe po podłączeniu tabletu do Internetu. Po zsynchronizowaniu tabletu aplikacje wyświetlają prawidłowe komunikaty o aktualizacji. Trasa lotu dostępna jest w aplikacji Jeppesen FliteDeck Pro zainstalowanej na tablecie. Aplikacja ta służy do przeglądania danych lotu, nawigacji w locie i stanowi zapasowe źródło dokumentacji operacyjnej. Ponadto zawiera aktualną i prognozowaną pogodę dla lotnisk, tj. METAR i TAF, a także różne warstwy pogodowe, w tym warstwy chmur, turbulencje, oblodzenie, błyskawice i wiatry. Na wyświetlonej mapie toru lotu możesz zobaczyć daną warstwę pogody. Dzięki takiemu rozwiązaniu już w fazie przygotowania do lotu piloci mogą zobaczyć, czy np. tor lotu przechodzi przez strefy turbulencji czy obszary silnego wiatru.

Podczas lotu piloci korzystają z aplikacji Jeppesen FliteDeck Pro do nawigacji. Mapy tras, standardowe mapy przylotów i mapy SID — standardowe odloty według wskazań przyrządów, mapy podejścia i mapy lotnisk, w tym drogi kołowania i identyfikacja parkingów (wykresy lotnisk i taksówek). W porównaniu z mapami papierowymi, dużą zaletą korzystania z takiego narzędzia jest to, że wszystkie potrzebne mapy znajdują się w jednym miejscu – aplikacja umożliwia np. tworzenie zakładek szybkiego dostępu. do map używanych w tym locie. Dodatkowym atutem jest możliwość skalowania mapy, tj. powiększenie danego obszaru, gdzie dla map papierowych dostępna jest jedna skala. Dodatkowo aplikacja posiada możliwość pisania na mapach, co pozwala pilotowi zapisywać swoje notatki czy zaznaczać ważne informacje. W trakcie lotu można też szybko otworzyć dokumentację dla wybranego lotniska, np. lotniska na trasie, gdzie w przypadku folderu z kilkudziesięcioma lotniskami w formie papierowej zajęłoby to więcej czasu.

JW: Można zatem podsumować, że system EFB jest szybkim „przekaźnikiem” dokumentacji nawigacyjnej i operacyjnej. W PLL LOT pełnisz również funkcję pilota nawigatora. W ramach tej funkcji w szczególności przygotowujesz dokumentację nawigacyjną dla pilotów. związanych z procedurami i przepisami obowiązującymi na tej trasie i na tym lotnisku?

KG: Tak to prawda. Przed lotem każdy pilot zapoznaje się z tą dokumentacją nawigacyjną, która jest dostępna z poziomu tabletu, w aplikacji Jeppesen FliteDeck Pro w dedykowanej zakładce. Jest to wygodne rozwiązanie, ponieważ pilot ma bezpośredni dostęp do tych dokumentów. Wykorzystanie dokumentacji elektronicznej pozwala również na jej szybką dystrybucję i aktualizację – aplikacja wyświetla komunikat o dostępności nowej aktualizacji, po czym pilot po synchronizacji może odczytać nową wersję dokumentu. Rozwiązanie to znacząco usprawnia dystrybucję dokumentacji nawigacyjnej i operacyjnej w porównaniu z jej dostarczaniem w formie papierowej do statków powietrznych.