Japońska inwazja na Tajlandię: 8 grudnia 1941 r
Tajski niszczyciel Phra Ruang, sfotografowany w 1955 roku. Był okrętem typu R, który służył podczas I wojny światowej w Królewskiej Marynarce Wojennej, zanim został sprzedany Królewskiej Marynarce Wojennej Tajlandii w 1920 roku.
Za kulisami ataku Połączonej Floty na Pearl Harbor i serii operacji desantowych w Azji Południowo-Wschodniej miała miejsce jedna z najważniejszych akcji pierwszej fazy wojny na Pacyfiku. Japońska inwazja na Tajlandię, choć większość walk w jej trakcie trwała zaledwie kilka godzin, zakończyła się podpisaniem rozejmu, a później traktatu sojuszniczego. Od samego początku celem Japonii nie była wojskowa okupacja Tajlandii, ale uzyskanie pozwolenia na tranzyt wojsk przez granice birmańską i malajską oraz wywarcie presji na nich, by przyłączyli się do koalicji przeciwko europejskim mocarstwom kolonialnym i Stanom Zjednoczonym.
Cesarstwo Japonii i Królestwo Tajlandii (od 24 czerwca 1939 r.; dawniej znane jako Królestwo Syjamu), z pozoru zupełnie różne kraje Dalekiego Wschodu, mają jeden wspólny mianownik w swojej długiej i złożonej historii. Podczas dynamicznej ekspansji imperiów kolonialnych w XIX wieku nie utraciły one suwerenności i nawiązały stosunki dyplomatyczne z mocarstwami światowymi w ramach tzw. traktatów nierównych.
Podstawowym tajskim myśliwcem z 1941 roku jest myśliwiec Curtiss Hawk III zakupiony w USA.
W sierpniu 1887 r. między Japonią a Tajlandią została podpisana Deklaracja o przyjaźni i handlu, w wyniku której cesarz Meiji i król Chulalongkorn stali się symbolami dwóch modernizujących się ludów Azji Wschodniej. W długim procesie westernizacji Japonia z pewnością przoduje, wysyłając nawet kilkunastu własnych ekspertów do Bangkoku z zamiarem wsparcia reformy systemu prawnego, edukacji i hodowli. W okresie międzywojennym fakt ten był szeroko znany zarówno w Japonii, jak iw Tajlandii, dzięki czemu oba narody darzyły się wzajemnym szacunkiem, choć przed 1 r. nie było między nimi większych powiązań politycznych i gospodarczych.
Rewolucja syjamska z 1932 r. obaliła dawną monarchię absolutną i ustanowiła monarchię konstytucyjną z pierwszą w kraju konstytucją i dwuizbowym parlamentem. Poza pozytywnymi skutkami zmiana ta doprowadziła również do rozpoczęcia cywilno-wojskowej rywalizacji o wpływy w tajskim gabinecie. Chaos w stopniowo demokratyzującym się państwie wykorzystał pułkownik Phraya Phahol Pholfayuhasen, który 20 czerwca 1933 r. dokonał zamachu stanu i wprowadził dyktaturę wojskową pod pozorem monarchii konstytucyjnej.
Japonia udzieliła finansowego wsparcia zamachowi stanu w Tajlandii i jako pierwszy kraj uznała nowy rząd na arenie międzynarodowej. Stosunki na szczeblu oficjalnym wyraźnie się ociepliły, co w szczególności doprowadziło do tego, że tajlandzkie akademie oficerskie wysyłały kadetów na szkolenie do Japonii, a udział handlu zagranicznego z cesarstwem ustępował jedynie wymianie z Wielką Brytanią. W raporcie szefa brytyjskiej dyplomacji w Tajlandii, Sir Josiaha Crosby’ego, stosunek Tajów do Japończyków scharakteryzowano jako ambiwalentny – z jednej strony uznanie gospodarczego i militarnego potencjału Japonii, z drugiej zaś nieufność wobec planów imperialnych.
Rzeczywiście, Tajlandia miała odegrać szczególną rolę w japońskim planowaniu strategicznym dla Azji Południowo-Wschodniej podczas wojny na Pacyfiku. Japończycy, przekonani o słuszności swojej misji historycznej, liczyli się z możliwym oporem Tajów, ale zamierzali złamać ich siłą i doprowadzić do normalizacji stosunków poprzez interwencję wojskową.
Korzenie japońskiej inwazji na Tajlandię można doszukiwać się w doktrynie Chigaku Tanaki o „gromadzeniu ośmiu stron świata pod jednym dachem” (jap. hakko ichiu). Na początku XV wieku stał się motorem napędowym rozwijającego się nacjonalizmu i panazjatyckiej ideologii, zgodnie z którą historyczną rolą Cesarstwa Japońskiego było zdominowanie reszty ludów Azji Wschodniej. Zdobycie Korei i Mandżurii oraz konflikt z Chinami zmusiły rząd japoński do sformułowania nowych celów strategicznych.
W listopadzie 1938 r. gabinet księcia Fumimaro Konoe ogłosił potrzebę Nowego Ładu w Wielkiej Azji Wschodniej (jap. Mandżuria i Republika Chińska również pośrednio wpłynęły na Tajlandię. Pomimo deklaracji chęci utrzymania dobrych relacji z zachodnimi sojusznikami i innymi państwami regionu, japońscy decydenci nie przewidywali istnienia drugiego w pełni niezależnego ośrodka decyzyjnego w Azji Wschodniej. Pogląd ten potwierdziła ogłoszona publicznie koncepcja Strefy Dobrobytu Wielkiej Azji Wschodniej (jap. Daitōa Kyōeiken) ogłoszona w kwietniu 1940 roku.
Pośrednio, ale poprzez ogólne plany polityczno-gospodarcze, Japończycy podkreślali, że region Azji Południowo-Wschodniej, w tym Tajlandia, powinien w przyszłości należeć do ich wyłącznej strefy wpływów.
Na poziomie taktycznym zainteresowanie bliską współpracą z Tajlandią wiązało się z planami japońskiego wojska zajęcia brytyjskich kolonii w Azji Południowo-Wschodniej, a mianowicie Półwyspu Malajskiego, Singapuru i Birmy. Już na etapie przygotowań Japończycy doszli do wniosku, że operacje przeciwko Brytyjczykom wymagają wykorzystania nie tylko Indochin, ale także tajlandzkich portów, lotnisk i sieci lądowej. W przypadku jawnego sprzeciwu Tajlandii wobec udostępnienia instalacji wojskowych i odmowy zgody na kontrolowany tranzyt wojsk do granicy z Birmą, japońscy planiści liczyli się z koniecznością zaangażowania części sił w celu wyegzekwowania niezbędnych ustępstw. Jednak regularna wojna z Tajlandią nie wchodziła w rachubę, ponieważ wymagałaby zbyt dużych zasobów, a japoński atak na kolonie brytyjskie straciłby element zaskoczenia.
Japońskie plany ujarzmienia Tajlandii, niezależnie od zatwierdzonych środków, były przedmiotem szczególnego zainteresowania III Rzeszy, która miała swoje placówki dyplomatyczne w Bangkoku i Tokio. Politycy niemieccy widzieli w uspokojeniu Tajlandii okazję do wycofania części wojsk brytyjskich z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu oraz zjednoczenia wysiłków militarnych Niemiec i Japonii przeciwko Imperium Brytyjskiemu.
W 1938 roku Folphayuhasen został zastąpiony na stanowisku premiera przez generała Plaeka Phibunsongkhrama (powszechnie znanego jako Phibun), który narzucił dyktaturę wojskową w Tajlandii na wzór włoskiego faszyzmu. Jego program polityczny przewidywał rewolucję kulturalną poprzez szybką modernizację społeczeństwa, stworzenie nowoczesnego narodu tajlandzkiego, jednego języka tajskiego, rozwój własnego przemysłu, rozwój sił zbrojnych oraz budowę niezależnego od władz regionalnych rządu. Europejskie potęgi kolonialne. Za panowania Phibuna liczna i zamożna mniejszość chińska stała się wrogiem wewnętrznym, którego porównywano do „Żydów Dalekiego Wschodu”. 24 czerwca 1939 roku, zgodnie z przyjętą polityką nacjonalizacyjną, zmieniono oficjalną nazwę państwa z Królestwa Syjamu na Królestwo Tajlandii, co oprócz stworzenia podstaw nowoczesnego narodu miało podkreślać niezbywalne prawo do ziem, które są domem dla ponad 60 milionów tajlandzkich grup etnicznych, żyjących także w Birmie, Laosie, Kambodży i południowych Chinach.
