System nadzoru naziemnego Sojuszu
System AGS przeznaczony jest do realizacji zadań związanych z bezpieczeństwem granic NATO (zarówno lądowych, jak i morskich), ochroną żołnierzy i ludności cywilnej, a także zarządzaniem kryzysowym i pomocą humanitarną.
21 listopada ubiegłego roku Northrop Grumman ogłosił udany lot transatlantycki pierwszego bezzałogowego statku powietrznego (UAV) RQ-4D, który wkrótce będzie wykonywał misje rozpoznawcze dla Sojuszu Północnoatlantyckiego. To pierwszy z pięciu planowanych bezzałogowych statków powietrznych dostarczonych do Europy na potrzeby NATO AGS Air Ground Surveillance System.
Bezzałogowy statek powietrzny RQ-4D wystartował 20 listopada 2019 r. z Palmdale w Kalifornii i wylądował w bazie sił powietrznych Sigonella we Włoszech około 22 godziny później, 21 listopada. Wyprodukowany w USA UAV spełnia wymogi certyfikacji wojskowej umożliwiającej autonomiczne loty w europejskiej przestrzeni powietrznej wydane przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego EASA. RQ-4D to wersja bezzałogowego statku powietrznego Global Hawk, który od wielu lat jest na wyposażeniu Sił Powietrznych USA. Zakupione przez Sojusz Północnoatlantycki bezzałogowe statki powietrzne są przystosowane do jego wymagań i będą wykonywać działania rozpoznawcze i kontrolne w czasie pokoju, kryzysu i wojny.
System NATO AGS obejmuje bezzałogowe statki powietrzne z zaawansowanymi systemami radarowymi, komponentami naziemnymi i wsparciem. Głównym elementem kontrolnym jest Główna Baza Operacyjna (MOB), zlokalizowana w Sigonella na Sycylii. Stąd będą startować bezzałogowe statki powietrzne NATO AGS. Jednocześnie na służbie będą dwa samoloty, a dane z zainstalowanych na ich pokładach radarów SAR-GMTI będą analizowane przez dwie grupy specjalistów. Program NATO AGS od wielu lat pozostaje bardzo ważną inicjatywą państw Sojuszu Północnoatlantyckiego, jednak nie został jeszcze w pełni wdrożony. Jednak do pełnej gotowości operacyjnej pozostały już tylko małe kroki. Rozwiązanie to jest bardzo podobne do działających od niemal czterdziestu lat Powietrznych Sił Wczesnego Ostrzegania i Kontroli NATO (NAEW&CF).
System AGS składa się z dwóch komponentów: powietrznego i naziemnego, które zapewnią misji nie tylko usługi analityczne i wsparcie techniczne, ale także przeprowadzą szkolenie personelu.
Celem systemu NATO AGS będzie wypełnienie luki w bardzo ważnych zdolnościach wywiadowczych Sojuszu. Nie tylko grupa NATO jest zaniepokojona powodzeniem tej inicjatywy. Powodzenie tych inwestycji w bezpieczeństwo w dużej mierze zależy od wszystkich, którzy wiedzą, że tylko zdobycie nowych zdolności może pomóc w utrzymaniu bezpieczeństwa w Europie i na świecie. Ta ważna inicjatywa polega na stałym monitorowaniu wszystkiego, co dzieje się na lądzie i morzu, w tym w pewnej odległości od terytorium Sojuszu Północnoatlantyckiego, przez całą dobę, w każdych warunkach atmosferycznych. Ważnym zadaniem jest zapewnienie najnowocześniejszych zdolności wywiadowczych w zakresie rozpoznania, obserwacji i rozpoznania zdolności RNR (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance).
Po wielu latach wzlotów i upadków wreszcie grupa 15 państw wspólnie zdecydowała się na pozyskanie tych niezwykle ważnych zdolności w zakresie NATO AGS, tj. zbudować zintegrowany system składający się z trzech elementów: powietrza, podłoża i wsparcia. Segment lotniczy NATO AGS będzie się składał z pięciu nieuzbrojonych UAV RQ-4D Global Hawk. Ten znany amerykański bezzałogowiec bazuje na konstrukcji samolotu Global Hawk Block 40 produkcji Northrop Grumman Corporation, wyposażonego w radar zbudowany w technologii MP-RTIP (Multi Platform – Radar Technology Insertion Program), a także łącze komunikacyjne w zasięgu wzroku i poza nim, o bardzo dużym zasięgu i szerokopasmowych połączeniach danych.
Segment naziemny NATO AGS, będący istotnym elementem nowego systemu, składa się z wyspecjalizowanych obiektów wspierających misję rozpoznawczą bezzałogowego statku powietrznego AGS MOB oraz szeregu stacji naziemnych zbudowanych w konfiguracjach mobilnych, przenośnych i przenośnych, zdolnych do fuzji i przetwarzania danych ze zdolnością do działania. Urządzenia te wyposażone są w interfejsy zapewniające wysoki poziom interakcji z wieloma użytkownikami danych. Według NATO naziemny segment tego systemu zapewni krytyczny interfejs pomiędzy podstawowym systemem NATO AGS a szeroką gamą systemów C2ISR (dowodzenie, kontrola, wywiad, obserwacja i rozpoznanie) na potrzeby dowodzenia, kontroli, wywiadu, obserwacji i rozpoznania. . Segment naziemny będzie komunikował się z wieloma już wdrożonymi systemami. Będzie działać z wieloma użytkownikami operacyjnymi, a także działać z dala od obszaru wyznaczonego do obserwacji powietrznej.
To wielodziedzinowe wykorzystanie systemu NATO AGS będzie realizowane w celu ciągłego zapewniania świadomości sytuacyjnej w teatrze działań na potrzeby m.in. dowódców stacjonujących w obszarach rozwoju sił. Ponadto system AGS będzie w stanie wspierać szeroką gamę misji wykraczających daleko poza rozpoznanie strategiczne lub taktyczne. Dzięki tym elastycznym narzędziom możliwa będzie realizacja: ochrony ludności cywilnej, kontroli granic i bezpieczeństwa morskiego, misji antyterrorystycznych, wsparcia zarządzania kryzysowego i pomocy humanitarnej w przypadku klęsk żywiołowych, wsparcia działań poszukiwawczo-ratowniczych.
Historia natowskiego powietrznego systemu obserwacji naziemnej AGS jest długa i złożona i często wymagała kompromisów. W 1992 r. możliwość wspólnego pozyskiwania przez państwa NATO nowych zdolności została określona na podstawie analizy wzrostu gospodarczego przeprowadzanej corocznie w ramach NATO przez Komitet Planowania Obrony. W tamtym czasie uważano, że Sojusz powinien dążyć do wzmocnienia zdolności naziemnej obserwacji z powietrza, uzupełnionej tam, gdzie to możliwe, innymi już operacyjnymi i powietrznymi systemami obserwacji, interoperacyjnymi z nowym zintegrowanym systemem wielonarodowym.
Od początku oczekiwano, że ze względu na obiecujące tempo wzrostu gospodarczego natowski system obserwacji naziemnej AGS będzie mógł opierać się na kilku typach zdolności obserwacji naziemnej. Uwzględniono wszystkie istniejące systemy krajowe zdolne do monitorowania sytuacji. Rozważane są koncepcje budowy amerykańskiej wersji systemu TIPS (Transatlantic Industrial Proposed Solution) lub wersji europejskiej opartej na opracowaniu nowego pokładowego radaru; Europejska inicjatywa nosiła nazwę SOSTAR (Stand off Surveillance Target Acquisition Radar). Jednak wszystkie te próby grup państw o odmiennych poglądach na tworzenie nowych zdolności nie uzyskały wystarczającego wsparcia ze strony Sojuszu Północnoatlantyckiego, aby rozpocząć ich wdrażanie. Główną przyczyną nieporozumień wśród krajów NATO był podział pomiędzy krajami, które popierały pomysł wykorzystania przez USA programu radarowego TCAR (Transatlantic Cooperative Advanced Radar) i tymi, które opowiadały się za propozycją europejską (SOSTAR).
We wrześniu 1999 roku, wkrótce po przystąpieniu Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego, dołączyliśmy do szerokiego grona państw NATO aktywnie wspierających tę ważną inicjatywę sojuszniczą. W tym czasie konflikt na Bałkanach trwał nadal i trudno było wykluczyć, że sytuacja na świecie będzie wolna od dalszych kryzysów, a nawet wojen. Dlatego w tej sytuacji takie zdolności uznano za konieczne.
W 2001 roku, po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone, Rada Północnoatlantycka podjęła decyzję o wznowieniu idei budowy natowskiego systemu AGS, uruchamiając program rozwojowy dostępny dla wszystkich państw członkowskich. W 2004 roku NATO zdecydowało się dokonać wyboru, który oznaczał kompromis pomiędzy stanowiskami państw europejskich i Stanów Zjednoczonych. Na podstawie tego kompromisu podjęto decyzję o wspólnym stworzeniu floty mieszanej załogowych i bezzałogowych statków powietrznych NATO AGS. Segment lotniczy NATO AGS miał składać się z europejskich załogowych samolotów Airbus A321 i amerykańskich przemysłowych bezzałogowych statków powietrznych rozpoznawczych BSP RQ-4 Global Hawk. Segment naziemny NATO AGS obejmowałby szeroką gamę stacjonarnych i mobilnych stacji naziemnych zdolnych do transmisji danych z systemu do wybranych użytkowników.
W 2007 roku, w związku z coraz mniejszymi budżetami obronnymi państw europejskich, państwa NATO zdecydowały się zaprzestać dalszych prac nad wdrożeniem dość drogiej wersji floty mieszanej platform lotniczych NATO AGS, proponując w zamian tańszą i uproszczoną wersję budowy System NATO AGS, w którym segment lotniczy NATO AGS miał opierać się wyłącznie na sprawdzonych bezzałogowych statkach rozpoznawczych, tj. w praktyce oznaczało to pozyskanie amerykańskiego UAV Global Hawk Block 40. Był to wówczas jedyny w pełni sprawny bezzałogowy statek powietrzny w krajach NATO zaliczany do największej klasy III w NATO, obok High Altitude, Long Endurance (HALE) kategoria i powiązany radar MP -RTIP (Program wstawiania technologii wieloplatformowych radarów).
Według producenta radar był w stanie wykrywać i śledzić poruszające się cele naziemne, mapować teren i monitorować cele powietrzne, w tym rakiety manewrujące na małych wysokościach, w każdych warunkach pogodowych, w dzień i w nocy. Radar oparty jest na technologii AESA (Active Electronics Scanned Array).
W lutym 2009 roku państwa członkowskie NATO nadal uczestniczące w programie (nie wszystkie) rozpoczęły proces podpisywania NATO AGS PMOU (Memorandum of Understanding Programu). Był to dokument, na który zgodziły się państwa NATO (w tym Polska), które zdecydowały się aktywnie wspierać tę inicjatywę i uczestniczyć w pozyskiwaniu niezbędnej infrastruktury dla nowego systemu sojuszniczego.
Wówczas Polska w obliczu kryzysu gospodarczego, który wiosną tego samego roku groził swoimi konsekwencjami, ostatecznie zdecydowała się nie podpisywać tego dokumentu i w kwietniu wycofała się z tego programu, wskazując, że w sytuacji, gdy sytuacja gospodarcza sytuacja uległa poprawie, mogłaby powrócić do aktywnego wspierania tych ważnych inicjatyw. Ostatecznie w 2013 roku Polska wróciła do grona państw NATO nadal uczestniczących w programie i jako piętnaste z nich zdecydowała się wspólnie zrealizować tę ważną natowniczą inicjatywę. W programie znalazły się następujące kraje: Bułgaria, Dania, Estonia, Niemcy, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Włochy, Polska, Czechy, Norwegia, Rumunia, Słowacja, Słowenia i USA.
