Krążowniki projektu 68K
Żeleznyakow podczas prób morskich. Zdjęcie statku poruszającego się z dużą prędkością zostało prawdopodobnie wykonane w odstępach milowych. Radzieckie krążowniki projektów 26, 26bis, 68K i 68bis miały eleganckie linie, z wieżą dowodzenia w stylu włoskim.
W połowie lat 30. w ZSRR opracowano zakrojone na szeroką skalę plany budowy floty oceanicznej. Wśród poszczególnych klas i podklas okrętów istotne znaczenie miały krążowniki lekkie, przeznaczone do działania w ramach przyszłych eskadr nawodnych. W przeciwieństwie do projektów krążowników typu 26 Kirov i typu 26bis Maxim Gorky budowanych już w krajowych stoczniach przy pomocy Włochów, nowe miały charakteryzować się mniej wygórowanymi parametrami.
W marcu 1936 r. Zarząd WMO Armii Czerwonej (Siły Morskie Robotniczo-Chrześcijańskiej Armii Czerwonej, dalej - ZVMS) przedstawił Radzie Komisarzy Ludowych (tj. Rządowi Radzieckiemu) propozycje klas (podklas) statków pod budowa. , w tym lekkie krążowniki z artylerią 180 mm (ulepszony projekt 26 typ Kirow). Decyzją Rady Pracy i Obrony ZSRR z 27 maja 1936 r. Określono tonaż przyszłej „wielkiej floty” (8 liniowców o standardowej wyporności 35 000 ton i 12 o wyporności 26 000 ton), w tym ciężkich krążowników o kaliber artyleryjski 305 mm, prawie we wszystkich parametrach przewyższający znajdujące się w służbie pancerniki klasy Sewastopol. ZVMS i Głównemu Zarządowi Budowy Okrętów Marynarki Wojennej (dalej GUK) otrzymali polecenie przygotowania programu budowy tych okrętów w rozbiciu na lata do 1943 roku i natychmiastowego rozpoczęcia projektowania części liniowych oraz ciężkich i lekkie krążowniki.
Zwraca się uwagę na ambicję bijącą z sowieckich planów. Początkowo łączny tonaż okrętów wskazanych do budowy miał wynosić 1 727 000 ton (!), co znacznie przekraczało możliwości tamtejszego przemysłu (dla porównania był w przybliżeniu równy sumie tonażu Royal Navy i US Navy w omawianym okresie). Nie zapominajmy jednak, gdzie iw jakich okolicznościach te „plany” powstały. Po pierwsze, mocarstwa morskie budowały ciężkie okręty artyleryjskie, a po drugie, w tym czasie w ZSRR przeciwstawianie się „ogólnej linii” punktu widzenia było trudne i niebezpieczne. Poszukiwanie nowych rozwiązań nie mogło odbywać się w warunkach bezprecedensowych represji politycznych, które osiągnęły apogeum w połowie lat 30. Od zaginięcia bez śladu w stalinowskim Gułagu nikt nie był bezpieczny, łącznie z przywódcami floty i przemysłu. Doprowadziło to do zakłóceń w procesie produkcyjnym i bez zwłoki spowodowało spadek jakości wyrobów (wszystkie problemy przypisywano po prostu „intrygom wrogów ludu”), a co za tym idzie harmonogramów dostaw statków i planów ich przerwano budowę.
26 czerwca 1936 roku dekretem rządowym podjęto oficjalną decyzję o budowie „wielkiej floty morskiej i oceanicznej”, zdolnej do aktywnego zwalczania sił morskich „dowolnego z państw kapitalistycznych lub ich koalicji”. Tym samym zatwierdzono program „dużej budowy statków morskich”, przewidujący produkcję następujących głównych klas (podklas):
- pancerniki klasy „A” (35 000 ton, 8 jednostek - 4 we Flocie Bałtyckiej i 4 we Flocie Czarnomorskiej);
- pancerniki typu B (26 000 ton, 16 jednostek – 6 we Flocie Pacyfiku, 4 na Bałtyku, 4 na Morzu Czarnym i 2 na Północy);
- lekkie krążowniki nowego typu (7500 ton, 5 jednostek - 3 we Flocie Bałtyckiej i 2 we Flocie Północnej);
- Lekkie krążowniki typu „Kirow” (7300 ton, 15 jednostek – 8 we Flocie Pacyfiku, 3 na Bałtyku i 4 na Morzu Czarnym).
Jednakże 17 lipca 1937 roku podpisano w Londynie porozumienie anglo-sowieckie o redukcji liczby okrętów głównych klas, zgodnie z którym ZSRR zobowiązał się do przestrzegania umów międzynarodowych w zakresie broni morskiej i ograniczeń wynikających z ich. Stało się tak za sprawą kolejnego dekretu rządowego przyjętego w dniach 13–15 sierpnia „w sprawie rewizji programu budowy statków z 1936 roku”. We wrześniu tego roku rządowi przedstawiono „Plan budowy okrętów bojowych Marynarki Wojennej Armii Czerwonej”, w którym nadal przeważały te same jednostki: 6 Typu A (4 dla Floty Pacyfiku i 2 dla Floty Północnej), 12 Typu B (2 dla Floty Pacyfiku, 6 dla Floty Bałtyckiej
i 4 dla Morza Czarnego), 10 krążowników ciężkich i 22 lekkie (w tym klasy Kirow). Plan ten nie został oficjalnie zatwierdzony. Jego realizacja również była kwestionowana, ale projekt okrętów, a wraz z nimi brakujących systemów uzbrojenia, był kontynuowany.
W lutym 1938 r. Sztab Główny Marynarki Wojennej przedłożył Ludowemu Komisariatowi Przemysłu „Program budowy okrętów bojowych i pomocniczych na lata 1938-1945”. Przed rozpoczęciem wojny z Niemcami (22 czerwca 1941) był znany jako „duży program” i obejmował: 15 pancerników, 15 ciężkich krążowników, 28 lekkich krążowników (w tym 6 klasy Kirow) i wiele innych klas. i typy. Zwraca się uwagę na zmniejszenie liczby pancerników przy jednoczesnym zwiększeniu jej w przypadku lekkich krążowników. 6 sierpnia 1939 r. nowy komisarz ludowy Marynarki Wojennej N. G. Kuzniecow przedstawił rządowi „Dziesięcioletni plan budowy okrętów dla Marynarki Wojennej”, który przewidywał budowę m.in.: 15 okrętów typu „A”, 16 okrętów ciężkich krążowniki i 32 lekkie krążowniki (w tym 6 „Kirow”). Biorąc pod uwagę realne możliwości branży, w tym miejsca na rampach, podzielono ją na dwa pięcioletnie kursy – 1938-1942 i 1943-1947. Pomimo faktu, że głównym celem tych planów była budowa ciężkich okrętów artyleryjskich, które osobiście lubił towarzysz Stalin, lekkie krążowniki również stanowiły znaczną część planowanych formacji i wymagały szczególnej uwagi. Wspomniany plan rozwoju Marynarki Wojennej Armii Czerwonej z 1936 roku uwzględniał zapotrzebowanie na nowy okręt tej klasy, przeznaczony do działania w ramach eskadry liniowej floty.
